Maffia spaghetti

Een jaar of twaalf geleden maakte ik met een vriendin een rondreis door Italië. Al afzakkend naar het zuiden kwamen wij op Sicilië terecht. Jong en naiëf als wij waren, sliepen we in het goedkoopste hotel dat er in Palermo te vinden was. Op een dag ontstond er enig tumult. Wij gingen kijken, zagen een paar vreemde mannen staan, en er werd ons gezegd pronto naar onze kamer terug te gaan. Later kwam ik tot de ontdekking dat er een paar maffiosi langsgeweest waren om hun pizzo (protectiegeld) te halen. Dat was mijn allereerste kennismaking met de Italiaanse maffia.

De maffia is nog immer alom aanwezig in het zuiden van Italië en op Sicilië. In Napels heerst de Camorra (zie ook het boek 'Gomorra' van Roberto Saviano, en de film 'Gomorra' die op het boek gebaseerd is). Op Sicilië heeft de Cosa Nostra het voor het zeggen. De Italiaanse overheid bestrijdt de maffia, de laatste jaren steeds harder. In de afgelopen jaren is een aantal maffiakopstukken als Bernardo Provenzano 'de geest van Corleone' en Salvatore Riina opgepakt en veroordeeld tot lange gevangenisstraffen. De strijd is echter nog lang niet gestreden. De organisatie van de maffia zit zo verweven in het leven van de Italianen, dat je de vraag kunt stellen of Italië ooit echt maffiavrij zal zijn.

Al winkelend in de Ipercoop liep ik tegen een heel speciale soort spaghetti aan met het opschrift 'Le terre libere dalle mafie'. Oftewel: de aarde die bevrijdt is van de maffia. Dit is pasta die geproduceerd is op het land dat vroeger in bezit was van maffiosi, die inmiddels veroordeeld zijn. De pasta is ook nog eens biologisch. Een goed initiatief, even smaakvol als gewone spaghetti, maar maffiavrij. Er wordt ook olijfolie en wijn geproduceerd die maffiavrij is.

Op Sicilië is een andere beweging opgestaan, de Addiopizzo. Winkeliers betalen van oudsher pizzo, oftewel beschermingsgeld aan de maffia. Betaal je niet, dan is de kans groot dat je winkel in brand wordt gestoken. Betaal je wel, dan geniet je de bescherming van de machtige maffia organisatie. Veel winkeliers menen geen keus te hebben en betalen braaf hun pizzo. De winkeliers die aangesloten zijn bij de Addiopizzo hebben allemaal een sticker op de deur met deze naam erop. Addiopizzo betekent zoiets als 'Vaarwel beschermingsgeld'. Ga je naar Sicilië en wil je een maffiavrije vakantie vieren? Op http://www.addiopizzo.org/ vind je een lijst met aangesloten winkels, restaurants en hotels. Op deze website staat het onderstaande mooie verhaal over de oprichting van de organisatie.

'Alles is ontstaan tijdens een ontmoeting van vrienden in de zomer van 2004. Wij fantaseerden over het openen van een café. Toen merkte één van ons op: “Wat als ze pizzo van ons gaan vragen?”.
Pizzo is voor Sicilianen een begrip. Het betekent beschermingsgeld. Het is het systeem dat de maffia gebruikt om het gebied onder haar machtssfeer te brengen.
De volgende dag waren de muren, lantaarnpalen en de telefooncellen van Palermo met deze stickers volgeplakt:

Het betekent: “Een volk dat zich laat afpersen, is een volk zonder waardigheid”.
Geheel onverwacht leek de stad te ontwaken, te reageren. Rondom de jongens die tijdens de eerste nacht stickers hadden geplakt, begon zich een groep eensgezinde jonge mensen te vormen.
Zolang nog één iemand pizzo betaalt, zullen wij niet vrij zijn. Want als mijn bakker pizzo afdraagt, betaal ik op het moment dat ik bij hem mijn brood koop, ook mijn deel aan de maffia en onderwerp ik mij zelf daarmee aan de maffia. Zo is het Comité Addiopizzo (lett. Adieu pizzo) ontstaan.

Na de eerste stickers is er een lange weg afgelegd. Het belangrijkste was de ontwikkeling van een nieuwe strategie om de maffia te bestrijden: kritisch winkelen tegen de pizzo. De campagne “Tegen de pizzo, verander je koopgedrag” heeft tot doel een grote groep consumenten in en rond Palermo te vormen, die ondernemingen ondersteunt, die in de weer komen tegen afpersing en die aangifte durven te doen tegen degenen die hen afpersen. '